Cognac en Armagnac zijn wijndestillaten die we allemaal wel kennen. Minder bekend in ons land is de Brandy de Jerez, afkomstig uit de streek rond de stad Jerez de la Frontera in het Zuiden van Spanje. De sherrywijnen die in dit gebied gemaakt worden zijn wereldberoemd, de brandy mag er echter ook wezen. Goede brandy vormt een minstens zo smakelijk alternatief als digestief voor Cognac. Maar wat maakt Brandy de Jerez nou zo speciaal? En wist u dat het woord brandy een Nederlandse herkomst heeft.
Waar komt het woord brandy vandaan
De naam Brandy heeft een nederlands tintje. Het woord brandy is namelijk afkomstig van het nederlandse woord brandewijn. Dit komt doordat veel van de geproduceerde alcohol vooral in de 17e en 18e eeuw naar de Nederlanden geexporteerd werd. Later werd Engeland de grootste afnemer en werd het woord brandewijn afgekort en verengelsd tot Brandy. De eerste, ongerijpte destillaten van de wijn heten nog steeds "holandas".
Geschiedenis
Welk volk of volkeren nu precies de kunst van het destilleren uitgevonden hebben zal wel altijd een punt van onenigheid blijven. Zeker is het echter wel dat het de arabieren of moren waren, die vanaf 711 over een groot deel van het Iberisch schiereiland heersten, de techniek rond de achtste of negende eeuw na christus in Zuid Spanje introduceerden. De wijnen uit de streek rond Jerez, die in die tijd al een zekere faam genoten, mochten de nieuwe moslimheersers vanwege hun geloof niet drinken. Zij destilleerden de wijn dan ook tot alcohol (van het arabische al-cohol) dat zij gebruikten als ontsmettingsmiddel en als basis voor medicijnen, cosmetica en parfums.
Vanaf de 16e eeuw werd veel van de geproduceerde alcohol geexporteerd, vooral naar de Nederlanden, Engeland en Frankrijk. De alcohol werd verscheept in eikehouten vaten. Het verhaal wil dat van één lading per ongeluk een vat achterbleef in de bodega en jarenlang vergeten werd. Toen dit vat na enkele jaren herontdekt werd en men wat van de alcohol proefde ontdekte men de bijzondere smaak die de alcohol door de jarenlange werking met het eikenhout verkregen had: de brandy was geboren! Het productie- en rijpingsproces werd verder geperfectioneerd door Franse en Britse wijnhandelaren die zich rond het begin van de 19e eeuw rond Jerez vestigden, in samenwerking met de locale wijnproducenten en in deze tijd ontstonden de eerste brandymerken. Vanaf de 20e eeuw werd de productie enorm opgevoerd en werd Brandy de Jerez een begrip in Spanje en in veel andere landen van de wereld.
Hoe wordt brandy gemaakt
Brandy wordt voornamelijk gestookt uit witte wijn. In eerste instantie werden slecht druiven uit het gebied van de Jerez wijnen gebruikt (variant Palomino). Gezien de grote vraag naar zowel sherrywijnen als brandy kon de productie van Palominodruiven niet meer aan de vraag voldoen en werden ook andere varianten gebruikt, met name de Airen. Tegenwoordig gebruiken de meeste bodega's Airendruiven die in Castilië-La Mancha, in het midden van Spanje, verbouwd worden. Na de oogst worden de druiven geperst en laat men het sap gisten in houten of metalen vaten waarbij alcohol gevormd wordt (tot ongeveer 15 %). Deze alcohol wordt meerdere malen gedestilleerd in koperen ketels (alambiques of alquitaras) tot alcoholen van 70 tot 90 % (de zgn. holandas of aguardientes). Deze holandas laat men rijpen in vaten van Amerikaans eiken. Door de wisselwerking van de alcohol met het hout en zuurstof ontstaat tenslotte de brandy. Brandy de Jerez wordt net als de sherrywijnen gemaakt volgens het systeem van soleras en criaderas. Dit is een systeem van vermenging in het vat van brandies van verschillende jaren. Een deel van de oudste brandy wordt gebotteld, de leemte die hierdoor in het vat onstaat wordt aangevuld met jongere brandy en zo voort.
Voorschriften voor de Brandy de Jerez
Niet alleen in Jerez maar op meerdere plaatsen in Spanje (en andere landen) wordt brandy geproduceerd. Brandy de Jerez onderscheidt zich echter van deze doordat vaten worden gebruikt die tenminste 3 jaar zijn gebruikt voor de productie van sherrywijnen. De soort sherry die eerder in het vat is geproduceerd bepaald voor een groot deel de smaak van de brandy. Vaten die gebruikt zijn voor de droge finowijnen leiden tot een brandy die lichter van kleur en smaak is dan brandy die rijpt in vaten gebruikt voor oloroso en amontillado wijnen. De geurigste en smakelijkste brandy komt uit vaten die gebruikt zijn voor de zware en zoete Pedro Jiménez sherry. Verder moet het solera en criadera systeem (zie boven) gebruikt worden voor de rijping en mag Brandy de Jerez slechts geproduceerd worden in de 3 hoofdsteden van het sherry wijngebied: Jerez de la Frontera, El Puerto de Santa María en Sanlucar de Barrameda, allen in de provincie Cádiz in het zuiden van Andalusië. Toezicht op deze regels gebeurt door een speciaal orgaan: de Consejo Regulador del Brandy de Jerez.
Welke soorten/klassen brandy worden onderscheiden en hoe worden ze gedronken
Al naar gelang de rijpingstijd op eikehouten vaten worden er 3 klassen brandy onderscheiden.
- Solera – de jongste brandy, met een gemiddelde rijpingstijd van 1 jaar
- Solera Reserva – met een gemiddelde rijping van 3 – 5 jaar
- Soleras Gran Reserva – de oudste en mooiste brandies, met een rijping van tenminste 5 jaar, echter de beste rijpen minstens 10 jaar
De soleras worden vooral gebruikt in cocktails en longdrinks. De oudere solera reservas worden vaak puur gedronken of "on the rocks". Ook worden deze veel in de keuken gebruikt; in sauzen en om te flamberen. De oudste en mooiste brandys vormen een perfect digestief; hun volle geur en smaak komt het best tot hun uiting als ze puur gedronken worden.
Bekendste merken
Er is een groot aantal brandy bodega's die bijna allemaal meerdere brandymerken produceren. De in het buitenland meest bekende zijn de Soberano (Gonzalez-Byass) en de Fundador (Domecq Fundador) uit Jerez en de Magno (Osborne, waarvoor oorspronkelijk het wereldberoemde stierenlogo is ontworpen) uit El Puerto de Santa María. Ook andere beroemde bodega's als Sandeman, 501, Terry, Barbadillo, Hidalgo en nog veel meer produceren uitstekende brandys.
